Ιστορικό


2007

Ο Τόπος είναι αλλού

επιμέλεια: Εμμανουήλ Μαυρομμάτης

Η κεντρική ιδέα της έκθεσης σημειώνει στον Κατάλογο ο επιμελητής της Εμμανουήλ Μαυρομμάτης είναι ότι το καλλιτεχνικό έργο προσφέρεται ως η εικόνα ενός άλλου πράγματος που είναι συνήθως ένα φυσικό αντικείμενο, ένα τεχνολογικό αντικείμενο ή μια θεωρητική κατασκευή. Έτσι, είτε πρόκειται για την απεικόνιση της ανθρώπινης δραστηριότητας ή της φύσης είτε πρόκειται για την απεικόνιση του ανόργανου κόσμου, του πολεοδομικού περιβάλλοντος, των εργαλείων της τεχνικής ή και απλά, μιας ιδέας, το πρόβλημα είναι το ίδιο, -ότι δηλαδή ο καλλιτέχνης φαίνεται να μεταφέρει, στην περιοχή της έκφρασής του (ζωγραφική, γλυπτική, κατασκευή, περιβάλλον ή οτιδήποτε άλλο), κάτι που είναι αλλού. Αυτή η πράξη αφαιρεί ένα μέρος από την αυθεντικότητα της έκφρασης, γιατί η έκφραση δεν είναι πια εκεί, ολόκληρη η ίδια, - έχει δανειστεί κάτι, από κάπου.

Το ερώτημα είναι αν ο καλλιτέχνης είναι σε θέση να αποδεχθεί μερικά ή συνολικά την έκφρασή του ως μια αυθόρμητη επικοινωνία του με τον κόσμο, επωμιζόμενος και την ανασφάλεια αυτής της σχέσης ή αν αντίθετα, διεκδικεί μια αξιολογική κάλυψη: την εξασφάλισή του από το κύρος της ιστορίας που του διδάσκει να διευκρινίζει και να στηρίζει την εκάστοτε καταγωγή του (τη δικαίωση της τέχνης του και την κάλυψή της από την φύση ή την ιστορία), ως προς ένα εκάστοτε ιδεολογικό πατέρα του, τον οποίο όμως o ίδιος επιλέγει -και του οποίου εμφανίζεται να εκπληρεί, τις διαδοχικές εντολές.
Στη μεταμοντέρνα αντίληψη ο καλλιτέχνης οχυρώνεται και περιφρουρεί ασφυκτικά την ασφάλειά του, (την ιστορική του και την κοινωνική του εξασφάλιση), μέσω της κατασκευής -και της συστηματικής ανακατασκευής- ενός εκάστοτε πατέρα του -και των φερόμενων, ως των εντολών του.
Οι καλλιτέχνες αυτής της έκθεσης διεκδικούν ένα βήμα, προς την κατεύθυνση της διατύπωσης αυτού του ερωτήματος, μέσω της ριζικής διαφοροποίησης μεταξύ της προέλευσης ιδέας και του μεταγενέστερου τόπου, (της έκθεσης) στον οποίο η προέλευση μεταφέρεται.

Η ανάλυση του Αντώνη Κέλλη ορίζεται από την ιδέα ενός ανθρώπου που ζει στη φύση, χωρίς παραστάσεις της ανθρώπινης ιστορίας και αλλοτριώνεται από την πληροφορία, ερμηνεύοντας τη φύση, μέσα από τη διδασκόμενη ιστορία και το παρελθόν
Η Βούλα Μασούρα, επιδεικνύοντας τη φθορά της ζωγραφικής από την παραμονή της στη γη, κάτω από συνθήκες υγρασίας και ζωικής διάβρωσης, επισημαίνει τον τόπο της προέλευσης ως αποφασιστικό, -μέσω των εκάστοτε ειδικών συνθηκών του- σε σχέση προς την ικανότητα της καλλιτεχνικής ιδέας να αποκαλύπτει μεταγενέστερα μια διαδικασία –και το λειτουργικό αποτέλεσμα της διαδικασίας.
Η Ευσεβία Μιχαηλίδου, μεταφέρει τα φυσικά αντικείμενα στις δικές τους, οργανικές διαμορφώσεις, που διεκδικούν να αποστασιοποιούνται από τις ενδεχόμενες καλλιτεχνικές συμπτώσεις τους και όπου συνεπώς, τείνουν να ανταποκρίνονται, στις αυτάρκεις ως προς την καλλιτεχνική ιστορία, δικές τους, φυσικές διατάξεις.
Ο Τάσσος Τριανταφύλλου μεταφέρει το αυτούσιο αποτύπωμα ενός συγκεκριμένου άλλου τόπου και προσδιορίζει την παρουσία αυτού του τόπου, μέσω της απουσίας του, που επισημαίνεται, από την αντιδιαστολή του, την σχεδόν αποστασιοποιημένη, ξένη λειτουργία του, μέσα στον τόπο της παρουσίας.

Διάρκεια έκθεσης: 8 Μαρτίου – 14 Απριλίου 2007

Αθήνα 8 Μαρτίου 2007



2013

Σχεδιασμοί και Προγράμματα Υλοποίησης 
(Εικόνες από τις ιδέες μιας Έκθεσης)


επιμέλεια: Εμμανουήλ Μαυρομμάτης
                 
Η  έκθεση αυτή παρουσιάζεται από τον επιμελητή της σε συνάρτηση προς την πρώτη του, ομαδική έκθεση την οποίαν είχε οργανώσει το 1976, στην αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με τον τίτλο: 'Διαδικασίες / Συστήματα'. Η ιδέα εκείνης της έκθεσης ήταν ότι το καλλιτεχνικό έργο συνίσταται στο σύνολο των διαδικασιών που το συγκροτούν και ότι δεν το χαρακτηρίζει απλά η τελευταία του μόνο, η εμφανής και οριστική του, οπτική κατάληξη.
Η σημερινή έκθεση ''Σχεδιασμοί και προγράμματα Υλοποίησης'' ολοκληρώνει το συλλογισμό εκείνης της έκθεσης με ένα επιπρόσθετο συστατικό ερώτημα: ως πόσο οι υλοποιήσεις των προθέσεων, (οι διαδικασίες υλοποίησης των σχεδιασμών) ταυτίζονται με την πρόθεση, ώστε να μην υπολείπονται ως προς την πρόθεση ή να μην περισσεύουν ,ως προς την πρόθεση -ως πόσο εν τέλει εκείνο που γίνεται ανταποκρίνεται πράγματι σε εκείνο που είχε την πρόθεση να γίνει ή σ'εκείνο που λέγεται ότι γίνεται; Σε αντίθεση προς την εξωστρέφεια μεταμοντέρνων θεωριών, ο συγγραφεύς αυτής της έκθεσης επιστρέφει στην αρχική και καθ' εαυτή οντολογική σύσταση της καλλιτεχνικής έκφρασης, δηλαδή τη σχέση ενός βλέμματος με έναν κόσμο τον οποίον διεκδικεί να προσδιορίσει.

1. Η μετωπιαία, χειρονομιακή διαπραγμάτευση της παράλληλης με το βλέμμα, κάθετης ζωγραφικής οθόνης, αλλά χωρίς το βλέμμα και χωρίς (εξωτερικό) αντικείμενο (Γιάννης Ανδρέου).
2. Η σταδιακή μεταποίηση, με διαδοχικές εικονικές επεξεργασίες, της αρχικά παραστατικής, ψηφιακής γραμμής, σε συνεχείς ροές πολυπλοκότητας σχεδιαστικών εννοιών, που απομακρύνονται από το αρχικό βλέμμα και από την αναφορά τους στο (εξωτερικό) αντικείμενο (Ιωάννα Ασσάνη).
3. Η επεξεργασία του αντικειμένου της φωτογραφικής οθόνης ως κάθετη αντιστροφή του επάνω και του κάτω –της οροφής και του εδάφους, της φυσικής μετωπιαίας παραλληλότητας του βλέμματος και του αντικειμένου από το ύψος του βλέμματος, -με συνέπεια την μη αναγνωσιμότητα της εικόνας. (Σοφία Γαλανού).
4. Η διαφοροποίηση της αρχικής εγκατάστασης του βλέμματος στην οθόνη και της τελικής οθόνης (της τελικής κατάληξης) της προηγούμενης εγκατάστασης. Δύο οθόνες, δύο διαφορετικά, υλοποιημένα βλέμματα. (Ιωάννα Γκούμα).
5. Aπεριόριστη επεκτασιμότητα της οθόνης: αλλά οι κορυφώσεις της εμπλέκουν το βλέμμα και προσδιορίζουν γεωγραφικά την προέλευση της παρατήρησης, -εστιάζουν το γεωγραφικό πεδίο της παρατήρησης (Τάκης Καλδής).
6. Ένα κατατακτήριο λογικό σύστημα διανομής φυσικών γεγονότων μέσω των εικόνων τους, εγκαθίσταται στο χώρο ως εικονική οθόνη, που αντικαθιστά τη λειτουργία του βλέμματος (Μάρω Καραγκουνάκη).
7. Χωρίς την παρατήρηση του αντικειμένου (χωρίς τη γεωγραφική προέλευση του βλέμματος), αλλοιώνεται απεριόριστα στην οθόνη η κλίμακα του εννοούμενου αντικειμένου (Αντώνης Κέλλης).
8. Η συστηματική έμμονη ανάλυση ως το αντικείμενο, των διαδικασιών κατασκευής και συναρμολόγησης του βλέμματος. Το βλέμμα χωρίς οθόνη και χωρίς (εξωτερικό) αντικείμενο είναι το καθεαυτό, το μόνο τελικό αντικείμενο (Γιώργος Λαζόγκας).
9. Το βλέμμα θα χρησιμοποιήσει ως αντικείμενο, οτιδήποτε συνιστά τον φυσικό κόσμο. Το αντικείμενο ορίζεται ως η ανακατασκευή του φυσικού κόσμου με στοιχεία οργάνωσης που δανείζεται από τη ζωγραφική (Ευσεβία Μιχαηλίδου).
10. Χωρίς παρατήρηση, οθόνη και αντικείμενο, απομένει η διαδικασία της ανάλυσης: η ανάλυση δημιουργεί αδρανή και απεριόριστα επεκτεινόμενα αντικείμενα, που προσαρμόζονται σε όλες τις καταστάσεις. (Μαρία Ξενούλη).
11. Η τροποποίηση της κλίμακας παρακάμπτει την αναγκαιότητα της οθόνης και του βλέμματος και αντικαθιστά τη σχέση με το αντικείμενο, από τη σχέση με το λογικό σύστημα που τροποποίησε την κλίμακα. Η λογική κλίμακα είναι το αντικείμενο (Ηλίας Παπαηλιάκης).
12. Ο σχεδιασμός (το πρόγραμμα) λειτουργεί σε ήδη υπάρχουσες εικονογραφημένες οθόνες και συνιστά την παρεμβολή του βλέμματος στο αντικείμενο. Το βλέμμα ανακατασκευάζει τις οθόνες μέσω της παρεμβολής του επανασχεδιασμού τους. Ο σχεδιασμός (το πρόγραμμα) είναι το αντικείμενο (Ρένα Παπασπύρου).
13. Η αντανάκλαση της πρόθεσης της παράστασης, συνιστά την ακριβή παράσταση και αναγνωρίζει (εγκαθιστά) την ισοτιμία του βλέμματος και της παράστασης: η ταύτιση της πρόσληψης από το βλέμμα, της παράστασης την οποία εγκαθιστά, λειτουργεί χωρίς έλλειψη και χωρίς περίσσεμα (Ξενής Σαχίνης).
14. Το βλέμμα ανακατατάσσει τις σχέσεις με την οθόνη και με το αντικείμενο. Οι σχέσεις είναι ρευστές, οι οθόνες αντικαθιστούν τα αντικείμενα και τα αντικείμενα αντικαθιστούν τις οθόνες. Απομένει η μόνη λειτουργία του βλέμματος (Άγγελος Σκούρτης).
15. Η διαδραστική παρέμβαση του βλέμματος στην εικονική οθόνη, τροποποιεί το χώρο. Ο συντελεστής της οργάνωσης της εικόνας και του χώρου είναι η οθόνη που εν τέλει, προσδιορίζει τα όρια και τις δυνατότητες του βλέμματος (Βαρβάρα Σπυρούλη).
16. Το αντικείμενο είναι η φύση. Δεν υπάρχει οθόνη και το βλέμμα είναι αδιάφορο, ο κόσμος λειτουργεί χωρίς το βλέμμα. Ο καλλιτέχνης κατασκευάζει τις λειτουργικές προϋποθέσεις για να λειτουργεί η φύση χωρίς το βλέμμα. Τέλος της παράστασης (Γιώργος Τσακίρης).

Εμμανουήλ Μαυρομμάτης

Αθήνα 15 Φεβρουαρίου 2013






2014

 Το Μανιφέστο του Κήπου

Πολιτιστική Ολυμπιάδα, Δήμος Αθηναίων  Ένωση Ελλήνων Τεχνοκριτικών AICA Ηellas

έκθεση της καλλιτεχνικής ομάδας  « ο Κήπος » 
επιμέλεια: Εμμανουήλ Μαυρομμάτης.


Απόσπασμα

[...] Καθώς στο σύγχρονο ιστορικό καλλιτεχνικό τοπίο, τείνουν να λειτουργούν όλο και περισσότερο, σχεδόν χωρίς επιστροφή, οι εφαρμογές κεντρικών εξουσιών που συνεργάζονται μεταξύ τους και συμπίπτουν, -και είναι οι τρόποι με τους οποίους ορισμένες έννοιες επιβάλλονται από τα πρόσωπα και τους θεσμούς που έχουν τη δύναμη, τα οικονομικά και τα πολυεθνικά μέσα να τις διαδώσουν- επιλέξαμε στη θέση της τέχνης που αξιολογείται από την καταγωγή της, (από την ένταξη σε ένα αναγνωρισμένο ήδη από τις εξουσίες, σύστημα καλλιτεχνικών προτύπων ή μοντέλων), την ανάλυση της αναγκαιότητας αυτών των μοντέλων. Στη θέση της παγκοσμιοποίησης των μοντέλων -ως τα μοντέλα να ίσχυαν πράγματι ισότιμα για όλους από οποιαδήποτε χώρα ή ήπειρο και αν αυτοί προέρχονται-, επιλέξαμε να διερευνήσουμε την πραγματική τους ανταπόκριση στους τόπους στους οποίους εφαρμόζονται. [...].


[...] O κήπος αντιπροσωπεύει τον τόπο, δηλαδή την κάθε συγκεκριμένη συνέπεια της ειδικής γεωγραφίας του και των συνθηκών της και η γεωγραφία του είναι και η οικονομία του και η κοινωνική του ζωή και ο πολιτισμός του, -είναι και η μνήμη του και η ιστορία του. Όταν οι τόποι αλλοτριώνονται και εμφανίζονται να είναι ίδιοι παντού, γιατί η εξουσία προσποιείται ότι δεν κάνει διάκριση, χάνεται και η μνήμη και η ιστορία, -ανοίγει ο δρόμος προς την ισοπέδωση, τη χρησιμοποίηση και τη χειραγώγηση. Σε αντίθεση προς τον εναλλάξιμο τόπο του συστήματος που προσποιείται την μη-καταγωγή του από ένα συγκεκριμένο οικονομικό, πολιτικό, ιδεολογικό και αντίστοιχα, πολιτισμικό και γεωγραφικό περιβάλλον -έτσι ώστε να διασώζει τη μονιμότητά του, την ισχύ του και τη διάρκειά του, δηλαδή τη δυνατότητα να διαιωνίζει το μοντέλο του-, επιλέξαμε τον τόπο που εργάζεται χωρίς το μοντέλο, αλλά σύμφωνα με τις ανάγκες του. Επίσης, επιλέξαμε τη δυνατότητα να απορρίπτουμε -αν δεν συμφωνούμε- το μοντέλο. Αυτή η επιλογή έχει μια συστατική έννοια, ότι αμφισβητεί την ιστορία της τέχνης έτσι όπως κατασκευάζεται γραμμικά από τα κέντρα των καλλιτεχνικών εξουσιών ως ένα πρότυπο μίμησης και διάδοσης και διεκδικούμε τη θεωρητική και την κριτική ανάλυση της λειτουργικότητάς της στους ίδιους τους τόπους, ως την ελάχιστη προϋπόθεση για να γνωρίζουν πώς σκέπτονται, τι χρειάζονται, τι προτείνουν. Αυτή η θέση ως πράξη θεωρίας και κριτικής, -ως πράξη επίσης αποκλεισμού της διεκδίκησης με κάθε τρόπο μιας αναγνώρισης από το μοντέλο-, είναι και η δυνατότητα μιας στιγμής ελευθερίας,- σε ένα κόσμο που αλλοτριώνεται. [...]

Αθήνα 31 Ιουλίου 2004


2015

Το πνεύμα της εποχής: Αυτοβιογραφικά  Συστήματα 

Art Athina 2015, Πλατφόρμες P6
επιμέλεια, εισαγωγικό κείμενο: Εμμανουήλ Μαυρομμάτης

Η έκθεση Αυτοβιογραφικά Συστήματα είναι στους αντίποδες της έκθεσης Διαδικασίες/Συστήματα την οποία είχα οργανώσει στην Αθήνα, το 1976. Η έκθεση εκείνη ήταν και η πρώτη μου επιμέλεια (΄Οπυ Ζούνη, Μιχάλης Κατζουράκης, Γιάννης Μίχας, Γιάννης Μπουτέας, Μπία Ντάβου, Ναυσικά Πάστρα, Παντελής Ξαγοράρης) και είχε ως κεντρική ιδέα την αναζήτηση των καλλιτεχνών να επικοινωνήσουν μεταξύ τους μέσω κοινών αναλυτικών, μαθηματικών, γεωμετρικών, κατασκευαστικών, χρωματικών συστημάτων που εξηγούσαν αυτά τα ίδια, στην κάθε καλλιτεχνική πράξη, τους διαφορετικούς τρόπους της χρήσης τους. Τα χρόνια 1960-1980, ήταν τα χρόνια της ομαδικής εργασίας, των καλλιτεχνικών κινημάτων, των διακηρύξεων, των μανιφέστων, των κάθε μορφής συνεργασιών. Σήμερα, 39 χρόνια μετά, το περιβάλλον της τέχνης έχει αλλάξει. Δεν λειτουργούν κινήματα τέχνης, διακηρύξεις, ομαδικές εργασίες ως προτάξεις ιδεολογιών και ως αναζητήσεις επικοινωνίας μέσω ιδεολογικών συμπτώσεων. Οι καλλιτέχνες εργάζονται ο καθένας μόνος του αναζητώντας ο καθένας, στη δική του πλέον αποκλειστικά σύσταση, τον κορμό του δικού του συστήματος το οποίο συγκροτεί εσωτερικά χωρίς τη στήριξη σε ένα άλλοθι ιστορικής κοινότητας με τους άλλους. Η έκθεση Αυτοβιογραφικά Συστήματα (Ιωάννα Ασσάνη, Ανδρέας Βούσουρας, Μάρω Καραγκουνάκη, Ευσεβία Μιχαηλίδου, Θανάσης Πάλλας, Ξενής Σαχίνης, Αγγελος Σκούρτης, Βαρβάρα Σπυρούλη, Γιώργος Τσακίρης) θα ήθελε να ολοκληρώνει αυτό τον κύκλο. Tο πέρασμα από τις κοινωνικές ιδεολογίες των χρόνων 1960 στις ατομικές ιδεολογίες των χρόνων 2000, εννοεί παράλληλες λειτουργίες που ερευνούν η κάθε μια τη δική της σύσταση, το δικό της κορμό, αλλά απλά συμβιώνουν -δεν αγγίζονται. Είναι το πνεύμα της εποχής.


Ανάλυση
Η έκθεση αυτή εννοείται ως ένα σύστημα του οποίου αναπτύσσονται οι διαδοχικές λογικές συνέπειες. Δύο είναι οι βασικές κεντρικές ιδέες της έκθεσης: Η μία ιδέα είναι ότι η καλλιτεχνική εργασία γίνεται αντιληπτή από τον ίδιο τον καλλιτέχνη - δημιουργό της, ως προς τη λογική που έχει εγκαταστήσει και ως προς τα συστήματα τέχνης στα οποία αναφέρθηκε η λογική του, κατά την εκάστοτε εγκατάσταση. Η άλλη ιδέα είναι ότι η καλλιτεχνική εργασία γίνεται αντιληπτή από τον ερευνητή - θεωρητικό, θεατή της ως προς τις αναφορές που εκείνος της προσάπτει και είναι σχετικές ή με καλλιτεχνικά, ή θεωρητικά, ή μεθοδολογικά, φιλοσοφικά, κοινωνικά συστήματα, ή με την οποιαδήποτε αναμεταξύ τους σύνθεση, -εκείνη που ο ίδιος αποδίδει στην εργασία, μέσα από ένα επίσης λογικό σύστημα.
Στην πράξη εννοούνται δύο λογικές οι οποίες είτε ταυτίζονται, είτε διίστανται, ή συγκρούονται. Αυτές είναι οι βασικές θέσεις της έκθεσης με όλες τις ενδιάμεσες αποχρώσεις τους. Ως κεντρικός άξονας είναι η ιδέα ότι εκείνο το οποίο δίνεται από τον καλλιτέχνη (το έργο ως αξίωμα) επιδέχεται να γίνει αντιληπτό είτε ως μόνη την εσωτερική του, από τον καλλιτέχνη, αξιολόγηση -ως προς τα δικά του θεωρήματα- είτε ως προς την οποιαδήποτε εξωτερική αξιολόγηση, ως προς τα δικά της θεωρήματα, ή ως μια ανάλυση των σχέσεών τους και των ενδεχόμενων συνθέσεων αυτών των θεωρημάτων, -των εσωτερικών και εξωτερικών.

Η έκθεση δίνεται συνεπώς ως άσκηση και ως πρόβλημα. Δεν είναι μια έκθεση καταφατική. Είναι η έκθεση η ίδια, ένα ερώτημα. Στην πράξη απεικονίζει, με τον τρόπο με τον οποίο εκθέτει τα συμπεράσματα της, μια συστατική λειτουργία: μέχρι ποιο σημείο ο καλλιτέχνης είναι σε θέση να δει, από τη δική του, μοναδική πλευρά (εφόσον εκθέτει ο καλλιτέχνης και όχι οι θεωρητικοί του), την εσωτερική και την εξωτερική οπτική, τη δική του και των άλλων ταυτόχρονα, του κρινόμενου και του κριτή, του καλλιτέχνη και του θεωρητικού; Η σύνθεση θα ήταν το έργο, αν ο καλλιτέχνης είχε τη δυνατότητα να καλλιεργήσει ένα τρίτο βλέμμα που θα αναλάμβανε να επιδείξει πρακτικά, υλικά ή θεωρητικά, το συσχετισμό του Εαυτού και του Άλλου και τις επιδιορθώσεις του ή τις ενδεχόμενες αναθεωρήσεις του. Οι επιδιορθώσεις / αναθεωρήσεις είναι επίσης το έργο. Ο συσχετισμός θα ήταν η σύνθεση, ένα ψυχρό έργο, μια λογική του έργου, ένα καθεαυτό, ανεξάρτητο από την αξιολογική κρίση. Η έκθεση καταπολεμά την αξιολόγηση. Όλα είναι ισότιμα, ως προς την εκάστοτε διατύπωση της λογικής τους. Το πρόβλημα είναι η διατύπωση: πώς θα κατορθώσει κάποιος τη διατύπωση μέσα από συνεπή όμως, μεταξύ τους στάδια, που να δικαιολογούν την ανάγκη της, ως πράγματι αναπόφευκτη;

Εμμανουήλ Μαυρομμάτης, Αθήνα 12 Δεκεμβρίου 2014



Αθήνα 4-7 Ιουνίου 2015



Εγγραφή σε: Αναρτήσεις (Atom)